Związki zawodowe nie tylko tam, gdzie są pracownicy

Kto z Zarządzających firmami uwielbia związki zawodowe?

Nie spodziewam się lasu rąk 🙂 Choć znam Zarządy, które świetnie współpracują/radzą sobie mając na pokładzie kilka związków.

Jednak, często do takiego poziomu współpracy dochodziliśmy tocząc „wielkie boje”.

Teraz prawdziwe oblicze takich magicznych słów jak konsultacja związkowa, zgody, opinie związków poznać będą musiały firmy, które zatrudniają nie tylko pracowników, np. kliniki lekarskie, firmy z branży IT, biura księgowe i wszystkie inne firmy, dla których główną „siłą roboczą” są zleceniobiorcy lub samo zatrudnieni.

1 stycznia 2019 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy dotyczące organizacji związkowych, na mocy których związki zawodowe mogą być tworzone oraz mogą do nich przystępować nie tylko osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę, lecz również zleceniobiorcy i osoby wykonujące działalność gospodarczą. Co więcej związki mogą być tworzone nie tylko u pracodawców, ale również w firmach, które nie mają pracowników.

1 stycznia 2019 r. na potrzeby ustawy o związkach zawodowych została wprowadzona nowa definicja pracodawcy. Zgodnie z nią, pracodawcą jest:

pracodawca w rozumieniu Kodeksu pracy, czyli jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników oraz
jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają one inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową, niezależnie od podstawy tego zatrudnienia.

Z powyższego zatem wynika, iż zgodnie z definicją stworzoną na potrzeby przepisów organizujących działanie związków zawodowych – pracodawcą jest nie tylko podmiot zatrudniający pracowników (czyli osoby działające na podstawi umów o pracę), ale również taka jednostka, która nie zatrudnia pracowników, lecz inne osoby wykonujące pracę zarobkową.

Osobą wykonującą pracę zarobkową jest zaś pracownik (czyli osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę) lub osoba świadcząca pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy.

W praktyce, osobą wykonującą pracę zarobkową, inną niż pracownik, może być np. zleceniobiorca czy osoba wykonująca pracę w ramach działalności gospodarczej (jeśli same nie zatrudniają do tej pracy innych osób), czyli tzw. samozatrudniony.

Powyższe definicje (pracodawcy i osoby wykonującej pracę zarobkową) zostały zaś stworzone, aby wskazać w jakich firmach mogą być tworzone związki zawodowe oraz jakie podmioty mogą takie organizacje tworzyć i do nich przystępować.

Dotychczas bowiem przez wiele lat, związki zawodowe mogły być tworzone jedynie u pracodawców, czyli w takich jednostkach, które zatrudniały pracowników (na podstawi umów o pracę) oraz mogły być tworzone i mogli do nich przystępować, co do zasady, tylko pracownicy.

Od 1 stycznia 2019 r. mamy zaś w tym zakresie olbrzymią zmianę. Zgodnie bowiem z obecnym stanem prawnym, prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych przysługuje, co do zasady, osobom wykonującym pracę zarobkową (zgodnie z w/w definicją). Oznacza to zatem, że:

po pierwsze – związki zawodowe mogą być tworzone zarówno w firmach, w których prace wykonują pracowniczy, ale również tam, gdzie wykonawcami pracy są jedynie osoby zatrudnione na innej podstawi prawnej – np. zleceniobiorcy czy osoby pracujące w ramach wykonywanej działalności gospodarczej oraz
po drugie – do związków zawodowych mogą przystępować nie tylko pracownicy.

Faktycznie zatem, każda firma, która zatrudnia pracowników lub osoby wykonujące pracę na innej podstawie prawnej (zleceniobiorców, osoby wykonujące działalność gospodarczą) musi liczyć się z tym, że powstaną u nich organizacje związkowe, albo – jeśli już takie funkcjonują, że ich członkami staną się również osoby nie będące pracownikami, na warunkach wskazanych poniżej. Może się zatem okazać, że np.:

w klinikach lekarskich,
w gabinetach kosmetycznych,
korporacjach taksówek,
biurach tłumaczeń,
biurach księgowych,
firmach branży IT,
innych korporacjach, w których główną „siłą roboczą” są zleceniobiorcy lub samo zatrudnieni,

powstaną związki zawodowe, albo do związków już istniejących będą przystępować zleceniobiorcy i samo zatrudnieni.

Co więcej, aby powyższe regulacji nie były tylko teoretyczne, od 1 stycznia 2019 r. obowiązuje również zakaz nierównego traktowania wszystkich osób wykonujących pracę zarobkową (również na innej podstawie niż umowa o pracę) z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej, którego skutkiem jest w szczególności:

odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku prawnego,
niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę zarobkową lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą zarobkową,
pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe

– chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.

W razie naruszenie zasady równego traktowania w powyższym zakresie, każda osoba wykonująca pracę zarobkową, a więc również „niepracownik” ma prawo skierować sprawę na drogę postępowania sądowego dochodząc odszkodowania, które nie ma w przepisach górnej granicy co do wysokości!

Dodatkowo, postanowienia umów i innych aktów, na podstawie których inne niż pracownicy osoby świadczą pracę, naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej są nieważne. Zamiast takich postanowień stosuje się odpowiednie przepisy prawa regulujące stosunek prawny łączący te osoby z pracodawcą, a w razie braku takich przepisów postanowienia te zastępuje się odpowiednimi postanowieniami niemającymi charakteru dyskryminacyjnego.

W przypadku pytań albo konieczności weryfikacji regulaminów, obowiązujących wzorów umów czy negocjacji ze związkami zawodowymi zapraszam do kontaktu: monika@dja-legal.pl

Podstawa prawna:

Art. 1-3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1881 ze zm.).