Zgodnie z przepisem art. 151 ze znaczkiem 4 § 1 Kodeksu pracy pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy osoby zatrudnione na kierowniczych stanowiskach wykonują pracę w niedziele i święta – w takim przypadku przysługiwać im będzie wynagrodzenie i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, pod warunkiem, że wcześniej nie odbiorą wolnego dnia za przepracowane godziny.
Nie zawsze jednak, przyjęta powszechnie zasada, że kadrze zarządzającej i kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych rekompensata za nadgodziny nie przysługuje będzie miała zastosowanie. Konieczność wypłacenia menedżerom wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych może spowodować wadliwa organizacja pracy wymuszająca systematyczne przekraczanie norm czasu pracy. Potwierdza to jednolite, bogate orzecznictwo, które w sposób jednoznaczny daje możliwość dochodzenia przez osoby zatrudnione na stanowiskach kierowniczych wynagrodzenia za przepracowane nadgodziny. Wystarczy wskazać klika najważniejszych wyroków w tym zakresie.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 marca 2014 r. sygn. II PK 135/13 wskazał, iż „Osoby zajmujące stanowiska kierownicze są uprawnione do wynagrodzenia za prace w godzinach nadliczbowych, jeśli wykonują ją stale i z powodu złego zorganizowania czasu pracy przez zatrudniającego.”.
Podobnie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 13 lutego 2014 r. sygn. III APa 63/13, który podniósł iż „Osoby zatrudnione na stanowiskach kierowniczych (zarówno kierownicy jednostek, jak i osoby kierujące zakładem) nie mogą być pozbawione prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli wskutek niezależnej od nich wadliwej organizacji pracy są zmuszone do systematycznego przekraczania obowiązujących norm czasu pracy. Czas pracy osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych powinien być bowiem planowany w taki sposób, aby mogli oni wykonać swoje zadania w normalnym czasie pracy (przez 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w tygodniu). Jeżeli przekroczenie powszechnie obowiązujących norm czasu pracy następuje wskutek niezależnej od nich wadliwej organizacji pracy, to fakt ten nie pozbawia kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych ubiegania się o wypłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.”.
Ciekawy w tym zakresie jest także wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 12 czerwca 2014 r. sygn. III APa 15/13, w którym Sąd odniósł się do pracy wykonywanej poza normalnymi godzinami pracy przez kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych. Sąd Apelacyjny w Szczecinie wskazał, że „W przypadku bardzo dużych przedsiębiorstw, określonych mianem korporacji, nierzadko będących oddziałami krajowymi koncernów o charakterze międzynarodowym, pewnym standardem jest wyselekcjonowanie określonych komórek organizacyjnych, którym oddane zostają wyłączne kompetencje np. w zakresie finansów, kwestii kadrowych, strategii rozwoju przedsiębiorstwa, marketingu, etc. Wyspecjalizowanie tych struktur oznacza zazwyczaj pozbawienie osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych możliwości podejmowania samodzielnych decyzji w tych obszarach. Takie wyspecjalizowanie nie oznacza jednak, że osoba będąca managerem w przedsiębiorstwie nie może być uznawana za pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowniczym wyodrębnionej komórki organizacyjnej, zarządzającego w imieniu pracodawcy wyodrębnioną częścią zakładu pracy. Potrzeba kontrasygnaty dla podejmowanych decyzji w zakresie działań podległych wyspecjalizowanym strukturom przedsiębiorstwa nie odbiera kadrze kierowniczej jej charakteru zarządzającego.”. Sąd podkreślił także, iż „Na gruncie art. 1514 k.p. podnosi się, że wymaganie większej dyspozycyjności od kierowników jest uzasadnione ich rodzajem pracy. Pracownicy ci mają prawo do wynagrodzenia za godziny przewidziane w art. 1514 k.p., z tym że jest ono realizowane w ramach wynagrodzenia otrzymywanego od pracodawcy, z reguły znacznie wyższego od wynagrodzeń podległych im pracowników. O tym, czy dana osoba zatrudniona jest na stanowisku kierowniczym decydują w zasadzie struktury organizacyjne pracodawcy.”.
Na uwagę zasługuje także wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 9 lipca 2014 r. sygn. III APa 3/14, w którym Sąd podniósł iż „Konieczność wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych może być dopuszczona tylko wyjątkowo. Pracodawca nie może więc ustalić zakresu obowiązków, który nie może zostać wykonany w normalnych godzinach pracy. Nie jest więc możliwe stosowanie takich rozwiązań organizacyjnych, które z założenia wymagałyby stałego wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych. Wynika więc z tego, że osoby zatrudnione na stanowiskach kierowniczych nie mogą być pozbawione prawa do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli wadliwa organizacja pracy wymusza systematyczne przekraczanie norm czasu pracy.”.
Przytoczone orzecznictwo oznacza w praktyce, że jeżeli menedżer „mający pod sobą” pracowników będzie w stanie wykazać, że jego zakres obowiązków z założenia nie można było wykonać w czasie 8 godzin pracy, to istnieje duże ryzyko, iż w razie procesu wyrok może być dla niego korzystny, oczywiście przy założeniu istnienia określonego materiału dowodowego.
Dlatego warto zadbać o właściwe struktury organizacyjne w firmie, prawidłowe zakresy obowiązków dla pracowników oraz ustalenie odpowiednich systemów czasu pracy.
